कुलमान घिसिङले उद्योगीबाट बक्यौता उठाउन गरेको प्रयासकै कारण सरकारले आफूलाई नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशक पदबाट हटाएको बताएका छन् । शुक्रबार काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै उनले राज्यको ढुकुटीमा आउने उद्योगीहरूको अर्बौँ बक्यौता उठाउने प्रयास गरेकै कारण आफूलाई पदबाट हटाइएको बताएका हुन् ।

स्वार्थ समूहको हित पूरा गर्न ११ चैतको मन्त्रिपरिषद्ले कुलमानलाई प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशक पदबाट हटाउँदै हितेन्द्रदेव शाक्यलाई नियुक्त गरेको थियो । साढे चार महिना कार्यकाल बाँकी हुँदै हटाउने निर्णयविरुद्ध कुलमान पुनर्बहालीका लागि सर्वाेच्च अदालत गएका थिए । तर, अदालतबाट उनले अन्तरिम आदेश पाउन सकेनन् ।

पत्रकार सम्मेलनमा कुलमानले बक्यौता उठाउने आफ्नो प्रयास नै पदबाट हट्नुपर्ने मुख्य कारण रहेको बताए । ‘डेडिकेटेड र ट्रंकलाइनको प्रिमियम महसुल लहडमा उठाउन खोजेको होइन । यसलाई अदालतले पनि स्वीकृति दिएको छ । तर, महसुल उठाउने काममा सक्रिय मलाई ६ पटकसम्म अर्थहीन विषयमा विवरण तथा स्पष्टीकरण माग गर्ने काम भयो । हजारौँ पृष्ठका कागजात संग्रह गरी विवरण पेस गर्न लगाई मुख्य काममा अलमल्याउने प्रयास भयो । प्राधिकरणले पटक–पटक गरी चारपटकसम्म उद्योगमा लाइन काट्ने तथा अन्य विकल्पसमेत अवलम्बन गरी बक्यौता असुलीको प्रयास गरिएकोमा पटक–पटक माथिल्लो निकायबाटै अवरोध सिर्जना भयो,’ पत्रकार सम्मेलनमा कुलमानले भने, ‘लाइन विच्छेद गरी बक्यौता असुली गर्ने सहमतिका लागि विद्युत् नियमन आयोगलार्ई ११ चैतमा पत्राचार गरेको थिएँ । त्यसलगत्तै मलाई बर्खास्त गर्ने निर्णय मन्त्रिपरिषद्बाट भएको हो । बक्यौता उठाउने मेरो प्रयास नै पदबाट हट्नुपर्ने मुख्य कारण बन्यो । सार्वजनिक संस्थाको बक्यौता उठाउन खोज्ने मेरो प्रयास राज्यविरुद्धको अपराध हो ? यसको जवाफ पनि नेपाली जनता र इतिहासले आगामी दिनमा अवश्य माग्नेछ ।’

उद्योगहरूलाई लोडसेडिङका वेला ६५ प्रतिशत थप शुल्क लिने सर्तमा डेडिकेटेड फिडर र ट्रंकलाइनमार्फत २४ घण्टासम्म विद्युत् दिइएको थियो । त्यसमा केही सीमित उद्योगीले नियमित महसुल तिरे पनि प्रिमियम महसुल तिर्न पहिलादेखि नै आनाकानी गर्दै आएका छन् । त्यस्तो बक्यौता झन्डै सवा आठ अर्ब रुपैयाँ छ । कुलमानले उक्त बक्यौता उठाउन जोड गरिरहेका थिए । विशेषगरी ऊर्जामन्त्री दीपक खड्का घिसिङलाई हटाउन लागेका थिए । उनलाई हतोत्साही बनाउन पटक–पटक स्पष्टीकरण मागिएको थियो भने कार्यसम्पादन मूल्यांकमा शून्य अंक दिइएको थियो ।

पत्रकार सम्मेलनमा कुलमानले बक्यौता उठाउन नदिन सरकारबाट निरन्तर हस्तक्षेप भइरहेको बताए । ‘विगतमा आमउपभोक्तालाई लोडसेडिङमा राखेर निरन्तर विद्युत् आपूर्ति लिएका सीमित उद्योगबाट प्रिमियम विद्युत् महसुल बक्यौता उठाउन नदिन प्राधिकरणमाथि निरन्तर हस्तक्षेप भइरहेको थियो । मैले व्यक्तिविशेषको निर्देशन मान्ने कि नियम–कानुनको पालना गर्ने ? कार्यकारी निर्देशकका रूपमा मैले सार्वजनिक कोषको उक्त बक्यौता रकम असुल गर्ने बाटो लिएँ,’ उनले भने, ‘त्यसैले मन्त्री र मन्त्रिपरिषद्स्तरीय निर्णयबाट स्पष्टीकरण सोध्ने, थकाउने, गलाउने प्रयास भइरहेका थिए । तर, बक्यौता रकम नउठाउने गरी आएका आग्रह, प्रभाव, दबाबलाई मेरो जिम्मेवारी, निष्ठा र कर्तव्यले स्वीकार गर्न सकेन । संस्था र राष्ट्रप्रतिको घात गर्न मेरो इमान र स्वाभिमानले अनुमति दिएन । त्यसैले कानुनको पालना र प्राधिकरणको हितलाई नै सर्वोपरि मानेर आफ्नो भूमिकामा डट्दै आएको हुँ ।’

आफू हट्दैमा उद्यागीले दायित्वबाट उन्मुक्ति नपाउने उनको भनाइ छ । ‘पुनरावलोकनमा जान सक्ने अधिकारलाई सदुपयोग गर्नुको सट्टा शक्तिकेन्द्रमा धाइरहेका व्यक्तिले अहिले केही समय न्यानो महसुस गरेका होलान् । तर, यो दायित्वबाट कसैले पनि उन्मुक्ति पाउनेछैन,’ उनले भने, ‘तिनलाई संरक्षण गर्ने शक्ति र समूहले पनि राष्ट्रको सामुन्ने यसको हिसाबकिताब बुझाउनुपर्नेछ भन्नेमा विश्वस्त छु । देशको जिम्मेवार नागरिकका रूपमा त्यसको खबरदारी गरिरहनेछु । आमनेपाली नागरिकले पनि यसका लागि खबरदारी गरिरहन मेरो आग्रह छ ।’

सरकारले हटाउने निर्णय गर्दै गर्दा पनि आफू काममै खटिएको उनको भनाइ छ । ‘मलाई हटाउन मन्त्रिपरिषद् बैठकको तयारी भइहरेको दिन (११ चैत)मा म मकवानपुरको दुर्गम क्षेत्रका सीमान्तकृत, विपन्न चेपाङ समुदायको बस्तीमा बत्ती बाल्ने काममा खटिएको थिएँ । नेपाली जनतालाई भरपर्दो, गुणस्तरीय, पर्याप्त र सुरक्षित विद्युत् आपूर्ति उपलब्ध गराउने मुख्य उद्देश्यलाई इमानदारीपूर्वक पूरा गर्ने क्रममा खटिरहेको राष्ट्रसेवक कर्मचारीलाई हतोत्साही एवं अपमानित बनाउने दुराशय सफल भएकोमा कतिपय व्यक्ति, समूह वा शक्तिले आफूलाई सफल ठानेका होलान्,’ कुलमानले भने, ‘तर, नेपाली जनताले दिएको स्नेह र आशीर्वादले मलाई हार्न दिएको छैन,’ उनले भने, ‘म विद्युत् प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशकबाट मात्र बिदा भएको हुँ । एक जिम्मेवार नागरिकका रूपमा मेरो काम, कर्तव्य र अभिभारा कहिल्यै कम हुनेछैन ।’

स्वार्थ समूहका कारण पनि आफूलाई कार्यकारी निर्देशकबाट हटाइएको र कार्यकाल समीक्षा गर्दा पछुतो गर्नुपर्ने कुनै काम नगरेको उनको भनाइ छ । ‘काममा खटिएको एक कर्मचारीमाथि राज्यको सम्पूर्ण शक्ति कसरी खनिएको थियो ? कसको स्वार्थ र सेवामा ममाथि जाइलागेको थियो भन्ने विषयमा नेपाली जनता आफैँ प्रस्ट हुनुहुन्छ । प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशकलाई गाली गर्न राज्यका जिम्मेवार व्यक्तिले नै सार्वभौम संसद्को रोस्ट्रम कसरी सदुपयोग वा दुरुपयोग गरे ? नेपाली जनता आफैँ प्रत्यक्षदर्शी हुनुहुन्छ,’ उनले भने, ‘तर, त्यसबाट म उत्तेजित वा हतोत्साहित भएको छैन । किनकि एक इमानदार राष्ट्रसेवकका रूपमा मैले आफ्नो कार्यकाल समीक्षा गर्दा पछुतो गर्नुपर्ने कुनै काम गरेको छैन । अवसर र अधिकारलाई सदुपयोग गर्ने एक क्षण पनि खेर फालेको छैन ।’

आफू नेतृत्वमा हुदाँ ऊर्जामा मुलुकलाई आत्मनिर्भर बनाउँदै भारत र बंगलादेशसम्म विद्युत् व्यापार विस्तार गर्नेलगायत अभियानमा सक्रिय भएको कुलमानले बताए । उर्जामन्त्रीमा खड्का आएपछि उनले तेजोवध गर्ने र मनोबल गिराउने काम गरेको उनले बताए । ‘तर, गत असारमा वर्तमान सरकार र ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयमा दीपक खड्का मन्त्री भएर आएपछि ममाथि अनावश्यक र गैरकानुनी दबाब सिर्जना भएको विषयमा सिंगो देश साक्षी छ,’ उनले भने, ‘सरकारका नेतृत्वदायी जिम्मेवारीमा रहेका पदाधिकारीबाटै प्राधिकरणको संस्थागत विकास, उन्नतिका कामकारबाही प्रभावकारी बनाउन परिपक्व सल्लाह, मार्गदर्शन र संरक्षकत्व प्राप्त हुनुको सट्टा मेरो तेजोवध गर्न, मनोबल गिराउन ममाथि सुनियोजित आक्रमणमा उत्रनुभयो ।’

कुलमानले नेपालमा लोडसेडिङ अन्त्य चमत्कार नभएर इमानदार प्रयास भएको बताए । ‘आठ वर्षअघिसम्म हिउँदमा १५–१६ घण्टा र बर्खामा पनि नौ घण्टा लोडसेडिङ हुनु आमविषयजस्तै थियो । घर र कार्यालय मात्र होइन, वैशाख ०७५ देखि उद्योगमा पनि लोडसेडिङ अन्त्य गरिएको थियो,’ उनले भने, ‘लोडसेडिङ अन्त्य कुनै चमत्कार होइन, एउटा इमानदार प्रयास थियो । तर, प्राधिकरणका लागि लोडसेडिङ अन्त्य अन्तिम अभीष्ट पक्कै थिएन । त्यसवेला पनि करिब ४२ प्रतिशत परिवारमा विद्युत् सेवा नै पुगेको थिएन । यी बस्ती र बासिन्दाले बिजुलीको उज्यालोको व्यग्र प्रतीक्षा गरिरहेका थिए । तर, यो बिचमा विद्युत् पहुँच ५८ प्रतिशतबाट बढाएर ९९ प्रतिशत पु¥याउन प्राधिकरण सफल भएको छ । विगतमा विद्युत् सेवा माग गर्दै उपभोक्ताहरू प्राधिकरण धाउने अवस्था थियो । अहिले प्राधिकरण आफैँ विद्युत् नपुगेका घर खोज्दै विकट बस्तीबस्ती पुगिरहेको छ ।’

लोडसेडिङ हटाउँदा घरघरमा उज्यालो मात्र नभएर करिब ३० लाख विद्यार्थीको भविष्य सुनिश्चित भएको उनको भनाइ छ । ‘विद्यार्थीले निर्वाध पढ्न पाए । अस्पतालका सुत्केरी वार्ड र अप्रेसन थिएटरमा बत्ती ननिभ्दा सयौँ नेपालीको जीवन सुरक्षामा सहयोगी बन्न सक्यौँ । यो मेरो जीवनको सबैभन्दा ठूलो सन्तुष्टि हो । यसले हजारौँ नेपालीलाई रोजगारीका नयाँ अवसर सिर्जना गर्ने आशा जगायो,’ उनले भने, ‘यस्तै, वैदेशिक मुद्रा सञ्चितिमा चाप परेको वेला, हामीले विद्युत निर्यात, ऊर्जा दक्षता र स्वदेशी उत्पादन वृद्धिमार्फत पेट्रोलियम पदार्थको आयात घटाउन सफल भयौँ, जसले देशको बहुमूल्य मुद्रा बिदेसिनबाट जोगायो र अर्थतन्त्रलाई टेवा पु¥यायो ।’

समग्रमा आफ्नो नेतृत्वमा प्राधिकरणले गौरवपूर्ण यात्रा तय गरेको उनको भनाइ छ । ‘निरन्तर घाटामा रहेको संस्था ऐतिहासिक नाफामा गयो । अर्बौँ रुपैयाँ कमाउन सफल भयो । प्राधिकरणको सम्पत्ति करिब तीन गुणा वृद्धि गरी आर्थिक र प्राविधिक रूपमा यसलाई सशक्त र आत्मनिर्भर बनाइयो । यो नाफा जनताकै सुविधा र विद्युत् पूर्वाधार विकासमा पुनः लगानी भएको छ,’ उनले भने, ‘सरकारले बजेट नै नदिएको अवस्थामा समेत प्राधिकरणले आफ्नै स्रोत र साधनबाट विद्युतीकरणको काम गरिरहेको छ । जनताको घरघरमा विद्युत् पु¥याउनु नै मेरो कार्यकालको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि हो ।’

कुलमानले आगामी दिनमा पनि आफूलाई स्वार्थ समूहबाट प्रहार हुन सक्ने बताए । ‘राज्यले दिएको जिम्मेवारी इमानदारी र निष्ठाका साथ पूरा गर्दा केही स्वार्थी समूहबाट मेरो मान, प्रतिष्ठा र इज्जतमाथि आघात पुग्ने गरी विगतबाटै प्रत्यक्ष÷अप्रत्यक्ष चौतर्फी रूपमा प्रहारका प्रयास भएका थिए । मलाई कमजोर बनाउन आगामी दिनमा समेत सोही किसिमका प्रहार हुनेमा सर्तक र सजग रहेकोे पनि सार्वजनिक गर्न चाहन्छु,’ उनले बताए । उनले देशको हितका लागि कुनै पनि जिम्मेवारीमा आउन तयार रहेको पनि सन्देश दिएका छन् ।

मन्त्री र स्वार्थ समूहको नियतमाथि कुलमानले उठाए प्रश्न

बक्यौता उठाउने मेरो प्रयास नै पदबाट हट्नुपर्ने मुख्य कारण बन्यो । सार्वजनिक संस्थाको बक्यौता उठाउन खोज्ने मेरो प्रयास राज्यविरुद्धको अपराध हो ? नेपाली जनता र इतिहासले अवश्य जवाफ माग्नेछन् ।

बक्यौता रकम नउठाउने गरी आएका आग्रह, प्रभाव, दबाबलाई मेरो जिम्मेवारी, निष्ठा र कर्तव्यले स्वीकार गर्न सकेन । संस्था र राष्ट्रप्रति घात गर्न मेरो इमान र स्वाभिमानले अनुमति दिएन । त्यसैले कानुनको पालना र प्राधिकरणको हितलाई नै सर्वोपरि मानेर आफ्नो भूमिकामा डट्दै आएको हुँ ।

यो दायित्वबाट कसैले पनि उन्मुक्ति पाउनेछैन । तिनलाई संरक्षण गर्ने शक्ति र समूहले पनि राष्ट्रको सामुन्ने यसको हिसाबकिताब बुझाउनुपर्नेछ भन्नेमा विश्वस्त छु । देशको जिम्मेवार नागरिकका रूपमा त्यसको खबरदारी गरिरहनेछु ।

राष्ट्रसेवक कर्मचारीलाई हतोत्साही एवं अपमानित बनाउने दुराशय सफल भएकोमा कतिपय व्यक्ति, समूह वा शक्तिले आफूलाई सफल ठानेका होलान् । तर, नेपाली जनताले दिएको स्नेह र आशीर्वादले मलाई हार्न दिएको छैन । म विद्युत् प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशकबाट मात्र बिदा भएको हुँ । एक जिम्मेवार नागरिकका रूपमा मेरो काम, कर्तव्य र अभिभारा कहिल्यै कम हुनेछैन ।

गत असारमा वर्तमान सरकार र ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयमा दीपक खड्का मन्त्री भएर आएपछि ममाथि अनावश्यक र गैरकानुनी दबाब सिर्जना भएको विषयमा सिंगो देश साक्षी छ । सरकारका नेतृत्वदायी जिम्मेवारीमा रहेका पदाधिकारीबाटै प्राधिकरणको संस्थागत विकास, उन्नतिका कामकारबाही प्रभावकारी बनाउन परिपक्व सल्लाह, मार्गदर्शन र संरक्षकत्व प्राप्त हुनुको सट्टा मेरो तेजोवध गर्न, मनोबल गिराउन ममाथि सुनियोजित आक्रमणमा उत्रनुभयो ।

नयाँ पत्रिकाबाट